Đề Lê Xá - Di tích lịch sử Quốc gia

Đền Lê Xá được tọa lạc ở đầu thôn Lê Xá, xã Tống Trân, huyện Phù Cừ, tỉnh Hưng Yên, là nơi tôn thờ người vợ thứ ba của Đức Vua Ngô Quyền. Bà được phong là Tây Cung Phi Hoàng Hậu. Bà là một người phụ nữ có tài, có sắc. Bà cùng tham gia gánh vác việc nước với Ngô Quyền. Phối thờ cùng Bà là hai tướng Thiên Bồng, Phù Lưu và ba người con gái của Bà (nàng Cả, nàng Dì và nàng Chút). Các vị lãnh đạo quân sỹ chống lại thập đạo xứ quân. Các tướng biết không thể chóng cự nổi nên đã tuẫn tiết để không bị sa vào tay các sứ quân và giữ trọn lòng trung thành với triều đình nhà Ngô. Các triều đại về sau đều ban phong mỹ tự cho các thần.

Tại đền cũng ghi nhận nhiều sự kiện lịch sử của địa phương và dân tộc trong cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ. Nơi đây, các đồng chí cán bộ về ở để gây dựng cơ sở và tuyên truyền đường lối Cách mạng. Năm 1946, tại đền đã diễn ra cuộc họp bầu ra ủy ban kháng chiến hành chính, mở lớp bình dân học vụ tại di tích, là địa điểm sơ tán của trường Đại học sư phạm I…

Đền Lê Xá được khởi dựng từ khá sớm với quy mô kiến trúc chính kiểu chữ Nhị (=) và hai dãy giải vũ. Tòa tiền tế gồm 5 gian 2 chái, kết cấu các bộ vì kiểu chồng rường giá chiêng, vì nách kiểu chồng rường đấu sen. Các con rường, đấu và hệ thống đầu dư đều được chạm khắc tỷ mỉ, khéo léo. Hậu cung gồm 3 gian, vì làm kiểu chồng rường, bào trơn đóng bén. Hiện nay, đền Lê Xá mang đậm phong cách kiến trúc và mỹ thuật thời Nguyễn. Tổng thể các hạng mục công trình hài hòa nằm trong không gian thoáng đãng.

Tại đền còn lưu giữ một số hiện vật tiêu biểu như: cuốn thần tích, 03 bức đại tự cổ, ngai thờ, tượng bà Tây Cung Hoàng Hậu…